16 December 2010

Myanmar junta 'dense': MM


SINGAPORE - A classified US document released by WikiLeaks cites Singapore statesman Lee Kuan Yew as calling Myanmar's junta leaders 'stupid' and 'dense.' A confidential briefing on a 2007 conversation between former Prime Minister Lee and US officials was released by WikiLeaks this week.

It quoted Mr Lee as saying that dealing with Myanmar's military regime was like 'talking to dead people.' Ambassador Patricia L. Herbold wrote that Mr Lee said China had the most influence over Myanmar's leadership of any foreign country.

Mr Lee also says China is worried the country could 'blow up,' which would threaten Chinese investments. In past days, Singapore has already been insisting on its policy of not commenting on leaks. -- The Straits Times

13 December 2010

Ngang kang ai amyusha shim lam de

Layang U Ra

Ji woi ji wa ni a prat kaw nna amyusha shim lam (national security) ngu ai hpe, hpyen masa shim lam (military security) ngu ai hte kayau kaya rai nna jai lang lai wa ai lam ni a majaw, amyusha shim lam ngu ai hpe n-tsa lam hku nna “tinang a lamu ga ginra, mungchyingsha hte n-hprang sut rai ni hpe hpyen wa n-madu la kau lu hkra, laknak hpai nna, makawp maga ai lam” ngu nna lachyawm hpaw jai lang lai wa ai lam rai nga ai. (Barry Buzan, New patterns of global security in the twenty-first century, International Affairs, July 1991) Rai tim, laja lana re ai gasat gala lam (major war) ni nnga mat sai, dai ni na mungkan hta gaw, amyusha shim lam ngu ai hpe, hpyen masa shim lam san san hta grau nna kaba dam lada ai hku, lachyum shaleng jai lang nga sai lam hpe mu lu ai. Lam mi hku nna tsun ga nga yang, amyusha ni grin nga lu na lam hpe jahten sharun maw mawn nga ai lam ni yawng hpe, amyusha shim lam a matu dingbai dingna lam ni (threats to national security) ngu nna jai lang nga sai aten rai nga ai. (UNDP, Human Development Report 1994)

Gap hkat jahkring (cease-fire) ngut ai shani kaw nna dai ni na aten du hkra, anhte Jinghpaw Wunpawng amyusha ni hta byin hkrum hkra nga ai lam ni hpe bai n-htang sawn dinglik yu yang, hpyen wa gaw manu mana sung ai zai ladat (strategy) hpe shawng gyin shalat da ngut ai hpang e she, gap hkat jahkring dat ai lam hpe asan sha mu lu ai. Mungkan ting ra sharawng ai lam nnga sai, laknak hpai nna gasat gala galaw, shamyit shatsai, ai lam hpe tawn kau nna, grai dan dawng ai lam gaw nnga ai rai tim a-ngwi ngwi sha tang du masan sa wa ai baw lai ladat hte, anhte Jinghpaw Wunpawng amyusha ni hpe kahtap nna gasat shamyit nga ai lam gaw, dan dan leng leng rai nga ai.

Dai ni na aten du hkra anhte Jinghpaw Wunpawng amyusha ni matut manoi hkam sha nga ra ai tsinyan tsindam ni hpe, kadai wa ningdang lu na lam rai ta? Mare kahtawng ni htawt sit ra nga dingyang naw rai nga ai zawn, dum nta lamu ga hte yi sun hkauna ni mung zing la kau ya ai lam hkrum nga dingyang naw rai nga ga ai. Nawku hpung ni a hpung masha jahpan ni she law jat wa nga ai lam rai tim, nawku hpung ni a ahkaw ahkang ni gaw yawm wa ai maga de she rai nga ai. Hpaji hparat lam hte magam bungli lam ni hta ahkaw ahkang ni grai naw hkrat sum nga ga ai lam rai tim, nang hpam malu masha hpe lu sha la nna hten za wa na lam de gaw, anhte Jinghpaw Wunpawng amyusha ni hpe grai ahkaw ahkang jaw da ai lam ni gaw dan dawng nga ai.

Grau nna hkrit tsang ra nga ai lam gaw, moi chyaloi n-hkoi kaw nna myit hkrum mang rum rai nna jawm nga pra hkrat wa ai, anhte Jinghpaw Wunpawng hpu nau ni a lapran hta sai garan wa shangun ai lam rai nga ai. Lai ladat ni amyu myu, gabaw ni amyu myu, gyin shalat nna, Wunpawng annau ni hpe hka wa bra wa byin shangun nga ai hpyen wa a zai ladat ndai gaw, moi lai wa sai aten ni hta shaning law law laknak hpai nna gasat shamyit lai wa ai lam ni hta, grau nna tang du akyu pru nga sai lam hpe, dai ni na Wunpawng annau ni dum hprang ra nga saga ai. Lam mi hku nna tsun ga nga yang, “shanglawt lu ai mungdan” ngu ai anhte nan madu tai lu ai lamu ga ginra hpe jawm gawgap shakut shaja nga ai aten hta, anhte hpu nau ni shada da a lapran hta myit hkrum lam ni hten za wa nga ai rai yang, anhte amyusha ni a shawng lam gaw, grai hkrit tsang ra ai madang de du mat wa na lam rai nga ai.

Du daw sai hkaw ai lam ni law law hkrum hkra ai lam hpe hkam sharang let gawgap lai wa ai Wunpawng mungdan ngu ai gaw, lani mi na n-htoi hta bandung de mung n-du lu, anhte shada da a lapran na hkang da ai kraw dun sumri ni mung di ayai mat ai lam a marang e, kadai mung kadai chye ai hku bra ayai mat wa ai baw, n-byin na matu gaw, dai ni na anhte yawng a lit kaba nan rai nga saga ai. Hpyen wa gaw dai ni na aten hta laknak n-kapaw ra ai baw zai ladat hte Wunpawng annau ni hpe gasat shamyit nga sai lam hpe, Wunpawng annau ni yawng mung lahkrip ra ra hte bai n-htang gasat ra na aten majing nan rai nga saga ai. Wunpawng annau ni hkrat sum mat nan nmai ai, katsi majan nan mung rai nga ai. Hkrat sum mat ai shani gaw, anhte a amyusha shim lam mung hkrat sum mat ai shani, shing n-rai amyu mat mat ai shani, nan rai na re ngu yang n-shut na ga ai.

Dai re ai majaw, katsi majan ndai hpe dang manga kau lu nna, ngang kang ai amyusha shim lam hpe gyin shalat la lu na matu, ngang kang ai Wunpawng mungdan hpe gawgap sa wa lu na matu, gaw Wunpawng annau ni hkum dingdek a lit nan rai nga ai. Hpyen masa hte n-seng ai lam yan (non-military issue) ni hpe ninghkap gasat dang la lu na matu gaw, hpyen hpung ni a lit n-rai nga ai zawn, anhte amyusha ni yawng myit mang ni a’hkrum rai nna jawm makawp maga la ra na “amyusha shim lam” baw sumhpa lam kaba nan rai nga ai. Lam mi hku nna tsun ga nga yang, hpyen hpung ni gaw hpyen masa shim lam hpe lit la makawp maga nga ai aten hta, anhte mungshawa ni mung, mungshawa ni hte seng ai amyusha shim lam lit hpe jawm gunhpai let, ngang kang ai amyusha mungdan hte amyusha shim lam hpe gawgap nga ra na aten ahkying nan rai nga ai.

Nang nga mu nga mai nga ai aten hta, kadai chyasam wa mi nang kaw sa nna, shakawn shagrau ai ga ni sa tsun tsun re ai rai tim, nang nga yak jam jau wa ai aten hta, na a amyusha ni sha nang hpe sa lakawn, karum madi shadaw, la na lam rai nga ai. Amyusha ni shada da a lapran hta byin hkrum hkra nga ai amyusha mang hkang (kaji kaba) ni hpe, chyasam wa a man e sa hti dan dan rai na malai, anhte shada da a lapran hta mahtang tsun jahpra la kau kau rai let, anhte shada da a lapran na kraw dun sumri ni hpe bai mahkri shadun, shangang shakang, sa wa ra na aten nan rai nga ai. Labau hta rau lu rau sha, ra sa rau wa, rau nga rau pra, rau yup rau rawt, re ai hku myit hkrum mang rum rai nna nga pra hkrat wa ai Wunpawng annau ni yawng, myit mang ni a’hkrum sha bai rai nna, ngang kang ai amyusha mungdan hte amyusha shim lam hpe gawgap sa wa ga law! -- Kachin Review

07 December 2010

Junta 'eyed Man Utd buy'


LONDON - English football giants Manchester United were once the target of a takeover by the Myanmese military junta, according to an American diplomatic document revealed by whistle-blowing website WikiLeaks.

A cable sent from the US embassy in Yangon to Washington, details of which have been published on the website of British daily newspaper the Guardian, revealed military commander-in-chief Than Shwe was advised by his grandson before January 2009 to look into the possibility of buying United.

The cable said an offer of US$1 billion (S$1.3 billion) was under consideration before being scrapped in favour of creating a new football league in the troubled Asian nation.

This proposal, which never became an offer to United's American-based owners the Glazer family, was reportedly motivated by a desire to draw attention away from domestic issues such as the aftermath of Cyclone Nargis, which led to around 140,000 deaths in 2008.--Full story at The Straits Times

13 November 2010

Burma releases Aung San Suu Kyi


The Burmese military authorities have released the pro-democracy leader, Aung San Suu Kyi, from house arrest.

Appearing in front of thousands of jubilant supporters outside her home in Rangoon, Ms Suu Kyi said they had to work in unison to achieve their goals.

The crowd had rushed to the compound when nearby barricades were removed by police.

The 65-year-old Nobel Peace Prize winner has been detained for 15 of the past 21 years.

Her release comes six days after the political party supported by the military government won the country's first election in 20 years. The ballot was widely condemned as a sham.--Full story at BBC News

11 November 2010

Junta to crush ethnic rebels

BANGKOK - Opposition hero Aung San Suu Kyi has long been seen as a threat to Myanmar's ruling generals, but after a widely condemned election they may now face a greater challenge from frustrated ethnic rebels.

While preparations are under way for the likely release of the junta's main rival, democracy icon Ms Suu Kyi, analysts believe the regime is gearing up to end a decades-old insurgency and stamp out ethnic foes with a large-scale assault.

Fighting erupted on Monday near the eastern border between Karen insurgents and state troops, sparking an exodus of 20,000 people into Thailand a day after a poll that was carefully choreographed by the regime.

Experts believe ethnic armies pose little threat to the junta outside the areas in which they operate, with government forces comprising up to 400,000 personnel, but the latest clash seemed timed by rebels for symbolic effect. 'They're sending a political message over the election: it's not just about democracy, it's about the ethnic issue,' said Tom Kramer of the Transnational Institute, a Netherlands-based thinktank.--Full story at The Straits Times

08 November 2010

Thousands flee Burma border clash, as votes are counted


Thousands have fled across the Burmese border to escape clashes between troops and ethnic Karen rebels, a day after the first election in 20 years.

Thai officials said more than 10,000 people had fled the fierce fighting in and around the town of Myawaddy.

Tensions surrounding the poll spilled into violence on Monday in the town of Myawaddy, on the Thai border, in a clash between a Karen rebel faction and government troops.

Ethnic groups in Burma have been demanding - without success - greater regional autonomy from the majority Burman-led central government since independence from Britain in 1948. Many have suffered persecution at the hands of the government.

A splinter group of the Democratic Karen Buddhist Army, known as Brigade 5, briefly occupied a police station and polling booth on Sunday in a show of opposition to the government's plan to incorporate ethnic armies into a centrally-controlled border force.

In response, Burmese government troops gathered and clashes broke out early on Monday.--Full story at BBC News

04 November 2010

Myanmar's Internet 'attacked'

YANGON - A massive cyber attack has crippled Internet services in Myanmar ahead of Sunday's election, IT experts and web service providers say, raising fears of a communications blackout for the vote.

Internet users in the military-ruled country have reported slow connections and sporadic outages for more than a week, and some suspect the junta may be intentionally disrupting services to block news flowing out.

Web service providers have blamed the troubles on outside attacks.

'Our technicians have been trying to prevent cyber attacks from other countries,' a technician from Yatanarpon Teleport Co told AFP on condition of anonymity. 'We still do not know whether access will be good on the election day,' he added.

Experts say Myanmar's Internet system has been overwhelmed by a flood of incoming messages known as a Distributed Denial of Service (DDoS) attack. US-based IT security firm Arbor Networks says the main state-owned Internet provider Myanmar Post and Telecommunications 'suffered a large, sustained DDoS attack disrupting most network traffic in and out of the country.' The onslaught was 'several hundred times' more than enough to overwhelm the country's terrestrial and satellite links, it estimated.--Full story at The Straits Times

21 October 2010

Myanmar unveils new flag


YANGON - Military-ruled Myanmar unveiled a new national flag on Thursday, just two weeks before an election that the government calls a major step in a transition to democracy but critics say is a sham.

Government offices replaced the old standard with the new one at exactly 3pm (4.30pm Singapore time) At a fire station in central Yangon, blue-uniformed officers lined up at attention during the replacement ceremony.

The new flag has horizontal stripes of yellow, green and red with a big white star in the middle.

The announcement of the new flag was made on state television just prior to the ceremonies, which were supposed to take place simultaneously all over the country.--Full story at The Straits Times

19 October 2010

'Health emergency' in Myanmar

MORE than half of all deaths in violence-ravaged eastern Myanmar are from treatable illnesses, with the junta blocking access to healthcare, according to a study published on Tuesday.

A 'chronic health emergency' in the ethnic areas strung along the border with Thailand mean that 59 per cent of deaths are preventable, said the report, titled Diagnosis: Critical.

The military lets civilians bear the consequences of its fight with minority rebels in the country through insufficient investment in healthcare, conflict and humanitarian abuses, it said.

Child mortality rates are nearly double the official national figure, while maternal mortality is three times as high, according to the study by groups including the Back Pack Health Worker Team and Burma Medical Association.--Full story at The Straits Times

15 October 2010

Junta blames Kachins for blast

YANGON - Myanmar's military government on Friday blamed 'insurgents' from the ethnic Kachin Independence Army for a deadly landmine explosion, the latest indication of a toughening stance against ethnic minorities ahead of elections.

The state-run Myanma Ahlin reported that a landmine blast on Wednesday in northern Kachin state had killed two people and injured one. It said the 'landmine was planted by KIA insurgents'. This is the first time that the junta has used the word 'insurgent' to describe the ethnic Kachin's 8,000-strong army since the group signed a cease-fire agreement with the junta in 1994 that ended a decades-long struggle against the government for autonomy.

The junta has tenuous control of many parts of the country where minority groups are strongest. It has reached cease-fire agreements with 17 ethnic minority rebel groups since 1989 and most have been allowed to keep their weapons and maintain some autonomy over their regions.

But ahead of the Nov 7 election, Myanmar's first in 20 years, the junta has asked the groups to turn their armed forces into a border guard force under virtual Myanmar military leadership. Most have refused. There is concern that the military could try to force the issue.

Critics call the upcoming polls a sham designed to cement military rule. Myanmar has been under military control since 1962.

Leaders of the Kachin Independence Organisation, a political wing of the KIO, who sought to run in the parliamentary elections, were neither allowed to register their political party nor run as independent candidates.--The Straits Times

23 September 2010

Indifferent mood greets Burma polls

There are six weeks to go before Burma's first election in 20 years, but many feel that the result is already clear.

Although over 30 political parties will contest the 1,163 seats in the national and regional parliaments, most people believe that the same faces that rule Burma now will be in power after the polls.

The government has founded its own political party - the Union Solidarity and Development Party - headed by the incumbent prime minister.

Most ministers and senior military officers who in recent weeks have resigned from their army positions will run for the USDP.

While other parties struggle to find enough candidates, the USDP is the only party that will contest all constituencies.

The election law provides that when there is only one candidate in a constituency then that candidate will be declared the winner. This means that the government party has already bagged a number of seats even before elections are held.

These seats will be supplemented by the 25% of seats guaranteed under the new constitution for the military, which means unelected military officers will sit in parliament.--Full story at BBC News

17 September 2010

Burma bars elections in 'troubled' areas


Several areas of Burma will be barred from taking part in November's general election, state media have reported.

State television said the electoral commission had decided that the vote in a number of townships in five states would not be free and fair.

The states are home to armed ethnic groups which have been resisting the Burmese junta's attempts to integrate them into a border guard force.

Critics have already described the elections in Burma (Myanmar) as a sham.
On Thursday, Burmese state TV quoted the electoral commission as saying that "the election will not be held in several constituencies where free and fair elections could not be held".

The commission said the polls would be cancelled in several townships in the states of Kachin, Kayah, Kayin, Mon and Shan.

It was not immediately clear exactly how many constituencies had been erased from the vote.

Ethnic groups in the five states - mostly along Burma's eastern and northern border - have been seeking more autonomy from the central government since the country's independence in 1948.--Full story at BBC News

16 September 2010

Ban worried by Myanmar

UNITED NATIONS - UN Secretary General Ban Ki Moon on Wednesday expressed concern at the dissolution of the political party of Myanmar opposition leader Aung San Suu Kyi.

'The secretary general once again urges the Myanmar authorities to ensure conditions for a fully inclusive and participatory electoral process,' said a spokesman for Ban.

Mr Ban also 'expressed his frustration concerning access to the Myanmar authorities,' the spokesman said.

Myanmar's election commission has announced that Aung San Suu Kyi's National League for Democracy had been abolished under poll rules for failing to re-register ahead of the November 7 vote. Nine other parties were also banned.--Full story at The Straits Times

15 September 2010

Suu Kyi's party dissolved

YANGON - Myanmar's election body has confirmed the abolition of detained opposition leader Aung San Suu Kyi's party along with nine others ahead of November elections, state media reported on Tuesday.

Ms Suu Kyi's National League for Democracy is one of five parties forcibly dissolved after failing to apply to continue their activities, state media announced, quoting the Union Election Commission.

It was the first time state media has announced the NLD's dissolution, although it has been previously confirmed by officials after the party decided to boycott the upcoming election, saying the rules were unfair.--Full story at The Straits Times

10 September 2010

Govt urges Myanmarese to vote

YANGON - Official media in military-ruled Myanmar told citizens on Friday they would be irresponsible if they did not vote in a November election, a poll seen as a sham by many, especially with the main opposition party not running.

This was the first time that state newspapers, seen as a mouthpiece of the army regime, have broached the subject of a boycott.

Detained pro-democracy leader Aung San Suu Kyi has called on members of her party, which swept Myanmar's last election in 1990 but was never allowed to take power, not to vote, but she has not called for a boycott.--Full story at The Straits Times

04 September 2010

Chinese warships end first Burma visit


Two Chinese warships have completed a first ever trip to Burma.

The five-day visit, by two ships in China's anti-piracy taskforce, highlighted China's growing naval reach and its close ties with Rangoon.

China also says it will receive a visit next week from the head of Burma's military government, Than Shwe.

He is to meet the Chinese Prime Minister, Wen Jiabao, during a four-day trip which will take him to Beijing, Shanghai and Shenzhen.--Full story at BBC News

30 August 2010

Myanmar Election 2010: will the history repeat?

Since the announcement of the election date, i.e. 07 November 2010, it seems that the ruling junta in Myanmar has been trying its best (and with all costs) to win the election. We have seen wave after wave of military reshuffles in recent weeks, the biggest reshuffle in decades. As a result, more and more top military officials are retiring from their military posts, and preparing to contest in the upcoming general election.

That is why one can argue that the ruling junta is deploying its grand, and last available, strategy to keep holding onto the power since more and more junta’s men have just changed their colors from military into civilians, and will contest for most of the top available seats in the election. What is more, there is no doubt that the junta will hundred percent make sure its candidates to win the election.

But what would be the consequence of the election if the military-backed individuals or parties lost in the general election? In fact, the history in Myanmar has proven that winning election alone could not guarantee for ruling the country. In other words, the elected representatives could still end up behind the bars in the so-called Myanmar way to democracy.

Will the history in Myanmar repeat again in the post-election 2010 era is still remaining to be seen.--KBG

29 August 2010

Biggest change in decades

YANGON - A major reshuffle by Myanmar's ruling junta marks the biggest shift within the military in decades, with changes to more than 70 senior army officers' positions, an officer said on Saturday.

News emerged from the country on Friday that some senior leaders, including army number three Thura Shwe Mann, had retired from their military posts to stand in the November 7 poll - the first held in the country in two decades.

'More than 70 senior military officers' posts were changed. We can say that it's the biggest change within the military in decades,' an army officer, who declined to be named, told AFP.

'Our leaders have been planning for a long time to keep the military active with the new generation,' he added.

Initial news reports on Friday said the junta chief Than Shwe - who has ruled the country with an iron-fist since 1992 - and his number two Maung Aye had stepped down from the army, but this was denied by a government official.

An unnamed government officer close to the regime said on Saturday that the 77-year-old and his deputy were 'likely to retire soon'.--The Straits Times

28 August 2010

Myanmar's military reshuffles

YANGON – An official close to Myanmar's junta says the government has carried out a major military reshuffle, retiring more than a dozen senior military leaders ahead of upcoming national elections. The leaders are widely believed to be retiring from their military posts so they can run in the Nov 7 polls, the first in two decades.

The reshuffle is the second since April, when 27 senior officials including Prime Minister Gen Thein Sein retired from the military.

Friday's reshuffle included the junta's third- and fourth-ranking generals, Thura Shwe Mann and Tin Aung Myint Oo. The official declined to be identified because the reshuffle has not been officially announced.--The Straits Times

27 August 2010

Masha law malawng Australia hte Japan de sa du chyai mayu

Australia, Japan hte Miwa (China) mungdan ni gaw, Asia-Pacific ginra hta bu hkawm chyai na matu, masha law malawng ra sharawng dik htum ai bandung mungdan ni rai nga ai lam hpe, the Asia-Pacific Travel Survey 2010 hpe lakap nna chye lu ai. Australia mungdan gaw tsalam shadang (17) hte yawng a n-dung shara hta rai nga ai rai nna, du wa na lahkawng ning laman hta masha law malawng sa du chyai da mayu ai bandung ginra nan mung rai nga ai.

Japan mungdan gaw tsalam shadang (16) hte numbat lahkawng shara hta rai nga ai zawn, Miwa mungdan mung tsalam shadang (9) hte numbat masum shara hta rai nga ai lam hpe mung, matut nna chye lu ai. "Australia mungdan hta shingra tara hte hkrak rai nna tsawm htap la ai ginra ni nga ai zawn, Japan mungdan hta bai rai yang mung, hpu reng htum ai labau hte htunghking lailen ni nga nga ai lam ni a majaw, masha marai manga hta na marai langai mi dai mungdan ni de du chyai hkawm mayu ai lam gaw, hpa mau na shara nnga ai" nga nna Asia-Pacific hte seng ai VISA company a ginra lithkam Roy Jackson matut tsun lai wa sai rai.--AFP

06 August 2010

Ninghkap hpung a kaba htum salang wa hkring sa mat

YANGON - Democracy hpe ra sharawng ai, mying dan dawng hkra re ai, ninghkap hpung langai a ningbaw wa gaw Laban hpang mali ya shani bungli kaw nna hkring sa mat sai lam, chye lu ai. Ndai zawn, hkring sa mat ai lam gaw, aten galu galang jawm ala dingda nga ai dai ning na ra lata poi ndai gaw, hpyen uphkang du ni ga sadi jaw da ai zawn, wanglu wanglang rai nna rap rap ra ra re ai (free and fair) ra lata poi byin tai wa na lam nnga ai, ngu ai lam a majaw rai nga ai.

Phyo Min Thein mying ai Munghpawm Democracy Hpung (Union Democracy Party) a tingnyang up wa Reuters hpe tsun ai lam hta, ra lata poi tara ni gaw ladu shalai nan ja la ai hta sha n-ga, hpyen uphkang hpung ni gaw shanhte ra sharawng madi shadaw ai uhpung uhpawng ni nan awng padang lam lu na matu, ka jahtuk da ai tara ni nan mung rai nga ai re majaw, hpyen mung up magam wa a daru magam ahkang aya hpe kahtap nna aten sharen/shana tawn ya ai lam sha re, nga ai.

“Ngai myit mada lai wa ai lam gaw, Myen mungdan masha ni yawng mungmasa lam hta shang lawm lu na lam hte hpawn, mungmasa hte seng nna sharen da hkrum ai ni hpe mung shalawt dat ya nna ra lata poi hta shang lawm lu na ahkang mung jaw na, wanglu wanglang re ai hku myit sharawt hkawm lu na lam hte wanglu wanglang re ai shilaika lam ni re. Rai tim, kaja wa tatut hta gaw, ndai lam ni langai mi mung byin pru wa ai lam nnga ai majaw, pru hkring sa mat na matu ngai dawdan kau ai lam re” nga ai.

Asak 41 ning re ai Phyo Min Thein hpe mung masha ni law malawng gaw, Myen mungdan a democracy hkrun lam a matu myit mada shara kaba tawn da mai ai wa langai re ai hku nna mu mada ai lam rai nga ai. Moi de gaw asuya hpe ninghkap ai jawngma myit sharawt langai mi tai lai wa ai lam a marang e, htawng hta 4 ning sharen da ai hkrum lai wa ai wa mung rai nga ai zawn, shi a atsam ningja ni a majaw mying gumhkawng wa ai wa mung rai nga ai.

Myen asuya gaw dai ning na shi a ra lata poi nhtoi hte seng nna dai ni ten du hkra tara shang ndau shana ai lam rai nnga shi ai rai tim, dai ning na ra lata poi ndai gaw wanglu wanglang rai nna rap rap ra ra re ai - yawng shang lawm mai ai - ra lata poi re, nga nna atsun nga ai lam rai nga ai.--The Straits Times

04 August 2010

Hkalup sara Yawhan a n-rut n-ra a’ngaw a’ngam ni hpe mu

Hkalup sara Yawhan a n-rut n-ra a’ngaw a’ngam ni rai na re, ngu shadu ai n-ra ahkyep alep ni hpe Sveti Ivan Island mying ai, Bulgaria mungdan a dingda maga de na, zunlawng hta - lai wa sai shata htum wa maga de – mu htu shaw la lu ai lam hpe chye lu ai.

Labau htu sagawn hpaji ninghkring rai nga ai Professor Kazimir Popkonstantinov tsun sanglang dan ai lam hta “a-wa, shakap dawchyen hte lata lahpum dawchyen ni hpe mu lu ai lam re” nga ai.

Hkristan makam labau hta grai ahkyak lai wa ai wa langai mi rai nga ai hkalup sara Yawhan gaw, Madu Yesu mungkan ga de yu sa wa na lam hpe tau hkrau nna htawn shana ya ai wa mung rai nna, madu Yesu hpe hkalup jaw ai wa nan mung rai nga ai hta, hpang jahtum e gaw Herod hkawhkam wa e baw daw nna sat kau ai hkrum ai wa mung rai nga ai.

Lai wa sai (5) ning daram hta mung hkalup sara Yawhan a hkum hkrang n-rut n-ra ni hpe Iran mungdan kaw mu htu shaw lai wa sai nga nna tsun kajai lai wa sai lam rai nga ai. Rai tim, Bulgarian labau htu sagawn hpaji ninghkring ni hku nna gaw, ya mu lu ai n-rut n-ra dawchyen kaji kajaw ndai ni gaw hkalup sara Yawhan hte seng ai n-rut n-ra ni nan rai na re, nga nna kam nga ma ai zawn, kata lam hpe matut nna jep sagawn madi shadaw sa mat wa na re lam hpe mung, BBC a shiga htawn ai wa Malcolm Brabant hpe lakap nna chye lu ai.--BBC

01 June 2010

Kashu kasha shalat hpaji nchyan (Parenting Tips)

YUNGWI HPAJI NINGLI
Ninghkring ni tsun tsun re ai hku rai yang, yungwi hte ni nawn ai hku kaba wa ai, shing n-rai madum sumpyi bawhpan langai ngai hpe chye chyang ai hku kaba wa ai ma ni gaw, laika hpaji sharin hkam la ai lam ni hta mung, dai yungwi hte ni nawn ai lam nnga lai wa ai/hpa mung n-chye dum ai ma ni hta, grau nna ningtawn nga ai, lam hpe mu lu ai. Yungwi gaw ma ni a laika hti ai atsam hte IQ ni hpe akyu ara kaba jaw ya nga ai lam hta sha n-ga, kaga bawnu dawchyen ni n-kau mi hpe matut mahkai ya ai, shakung jahpan ya ai, lam ni hta mung akyu ara jaw nga ai. Myit dinghkren ai lam (stress) hpe mung shayawm kau ya lu ai zawn, hkansa tara ni hpe mung dawk bang ya lu ai lam rai nga ai.

A’ZIM SHA NGA U
Marai lahkawng yan masin pawt hkat nna marawn jahtau, dang rang, hkat hpang wa ai rai yang, mang hkang dai gaw loi loi hte ngut mat na lam n-rai nga ai. A’zim sha nga kau ai rai yang chyawm gaw, na a kasha mung dai ladat hpe hta la, hkan sa, na lam rai nga ai zawn, shai hkat nga ai nan lahkawng a ningmu ni hta na mung, grau nna mai kaja ai lam hpe mahtai shaw la lu na lam rai nga ai.

A’HPUM YA YA RAI U
Kanu kawa ni hku nna a’hpum a’bawk ai lam galaw ya ya re ai, lata jum da ya ya re ai, zawn re ai baw mahkrum madup ni hpe hkrum kadup wa yu ai ma ni gaw, kaba wa ai aten hta grau nna shim lum ai lam hpe hkam sha let, kanawn mazum lam ni hta mung grau nna a’sharawng a’shara re ai lam hpe, sawk sagawn da ai lam ni hta lakap nna, chye lu ai. Dai re ai majaw, ma ni hpe tsaw ra ai lam galoi mung atsun nga let, n’ja n’hpra re ai lam ni hpe mung galoi mung a’madun nga nga rai ra na ga ai.

SHAI HKAT NGA AI LAM HPE HKAM LA U
Kasha ni a ningmu ni hpe, nang n-hkap la lu ai rai tim pyi gaw, hkungga shagrau chye ra ai. Tinang byin shangun mayu ai lam ni byin wa hkra, shi hpe atik anang di nna galai shai shangun ai lam hkum galaw. Tinang a kasha hpe n-re ai zawn “grai” ngu nna tsun kau dat na malai, hpa n-tsun ai nga kau ai mahtang grau mai kaja ai lam rai nga ai.

SHANHTE HPE LATA LA SHANGUN U
Labu palawng ni, mahkawn yungwi lam ni, dawjaw dawya lam ni hte seng nna, kasha ni a myit shangsha ai lam ni hpe, ningdang kau ya ai baw ga hkum tsun. Shanhte gaw tinang a man e ma kaji langai mi n-sam sha naw rai nga ai rai tim, shanhte a lata la ai lam hpe hkungga lara galaw ya chye ra ai. Ma ni a galu kaba wa ai lam gaw, shanhte a asak aprat a madang hte shanhte, rai nga ai lam hpe dum chye ra ai.

SHAKAWN SHAGRAU CHYE U
Ma ni hpe ading tawk tsun jahpyak hpyak, shing n-rai tsun shagrau grau, rai na malai, grau nna htap htuk manu ai hku tsun mai ai lam gaw, “nang mana de galaw lai wa ai lam gaw grai n-htap htuk ai lam re...,” shing n-rai “ma nang grai ram ai, dai na de na lagawdin shingjawng poi hta nang grai magrau grang ai...” ngu nna (ading tawk n-re ai hku) tsun shagrau grau re ai lam gaw, ma ni a tinang hkum tinang shagrau hkungga jaw ai lam (self-esteem) hpe grau nna tang du shangun ai lam rai nga ai.

28 May 2010

Gawgap nga ai Wunpawng Mungdan: tsun kajai ai lam san san (rhetoric) rai kun? kaja wa teng man ai lam (reality) rai kun?

Layang U Ra

Shaning (50) ning grupyin rai nga sai anhte Jinghpaw Wunpawng myusha ni a “amyusha mungdan gawgap lam” ngu ai hkrun lam hpe bai n-htang mada yu yang, grai wa lak lak lai lai re ai ninggam de lahkam htawt sa wa lu ai lam nnga shi ai, ngu yang n-shut na ga ai. Ndai lam gaw “galai shai shamu shamawt nga ai mungkan a masa lam ni hta lakap nna byin ai lam re” ngu nna mungkan a shingra tara hpe sha lata layung naw jawm madi, mara shagun, nga na malai, “anhte Jinghpaw Wunpawng amyusha ni kaja wa tatut hta, hpa baw wa mi gawngkya nga ai lam rai kun?” ngu ai lam hpe mahtang, sawk sagawn la nna shading sharai sa wa ra na lam gaw, grau ahkyak ai lam rai nga ai.

Dinghta mungkan hte seng ai hpaji ninghkring (secular educationists) ni law law rai n-lu shi nga ga ai rai tim, maga mi de, dai shaning (50) ning grupyin laman hta sha nawku hpung ni grai grai su hprang nga sai, dai hte maren Doctor of Philosophy (Ph.D), Doctor of Theology (Th.D), Master of Theology (M.Th) hte Doctor of Ministry (D.Min) janmau kaba ni hpe gup da sai chyum hpaji ninghkring (theologians) ni mung law law rai wa sai, lam ni hpe yu yang, marai rawng ai amyu ni anhte rai nga ga ai lam gaw, dan dan leng leng rai nga ai. Lam mi hku nna tsun ga nga yang, tinang kam sham ai lam hpe kaja wa tup hkrak hkrang shapraw chye ai amyusha ni anhte rai nga ga ai.

Dai rai yang, lani mi na n-htoi hta “shanglawt lu ai amyusha mungdan” ngu ai bandung de tutut du dep shang wa lu na matu gaw, dai ni na anhte amyusha ni hta ra sharawng ai myit (desire) langai hte sha gaw n-hkum tsup nga saga ai. N-lu lu hkra shakut la mayu ai myit (burning desire) nan anhte hkum dingdek hta rawng nga ra sai lam rai nga ai. Ndai zawn, amyusha mungdan lam hta, amyusha ni hkum dingdek mung sharawng ai myit, shing n-rai katu ai myit, hte shang lawm gunhpai lawm lu ai rai yang, dai “shanglawt lu ai amyusha mungdan” ngu ai bandung gaw, naw tsan nga ai rai yang pyi gaw, myi hte mu mada lu ai madang langai mi hta rai nga sana re hpe kam ai.

Amyusha lam yan n-shat (bread) hkru ai amyusha ni byin tai wa nna, kaja wa teng man ai amyusha lam yan hta shang tsap lawm ai amyusha ni jet nga na matu gaw, dai ni na anhte hkum dingdek a lit nan rai nga sai. Karai Kasang hpe chye ai Jinghpaw Wunpawng hpu nau ni nan rai nga ga ai hte maren, sumsing mungdan hte seng ai hte hpe sumsing mungdan de ap ya chye nna, Wunpawng mungdan hte seng ai hte hpe gaw Wunpawng mungdan a matu ap ya chye ai amyusha ni tai ra nga saga ai. Lam mi hku tsun ga nga yang, lai wa sai aten ladaw hkan na zawn rai sha, amyusha mungmasa hpung ni gaw san san, amyusha hpyen hpung ni gaw san san, makam masham hpung ni gaw san san, amyusha hpungshawa ni mung san san, re ai baw mungdan gawgap lam yan gaw, kaja wa tatut hta masan sa wa lu na matu yak la nga ai lam yan langai mi re, ngu ai lam hpe hkap la ra nga saga ai.

Jinghpaw Wunpawng amyusha ni law malawng tsun shamying chye chye re ai “Wunpawng Hkanan” ngu ai, kaja wa teng man ai, “shanglawt lu ai amyusha mungdan” byin tai wa lu na matu, nang ngai anhte langai hkrai a tatut shanglawm gunhpai lawm ai lam sha ahkyak madung rai nga ai. Kaja wa teng man ai amyusha mungdan byin tai wa lu na matu, du daw sai hkaw hkam nna arang bang lai wa sai myutsaw share shagan ni law law nga lai wa sai lam gaw rai nga ai. Rai tim, amyusha hpungshawa ni hkum dingdek nan arang jawm bang lawm ai lam nnga shi ai, shing n-rai arang n-law shi ai, lam ni a majaw anhte amyusha ni a amyusha mungdan lam yan gaw, hkang n-hkang hkraw ai amyusha lam yan langai madang hta sha naw rai nga ai, ngu yang n-shut na ga ai.

“Dinghta mungkan ndai hta, jahpu manu n-hkrat ra ai sha lu la mai ai baw hpa mung nnga a hka?” ngu ai lam hpe tatut hkam la ai Jinghpaw Wunpawng amyusha ni teng nga ai rai yang, anhte yawng jawm myit mada ala dingda nga ai “Jinghpaw Wunpawng Mungdan” ngu ai bandung de du dep wa lu na matu mung, arang jawm bang da chye ai amyusha ni tai ra nga saga ai. Lam mi hku nna tsun ga nga yang, anhte Jinghpaw Wunpawng amyusha ni yawng tatut arang jawm bang lawm ai lam rai nnga shi ai amyusha mungdan lam yan ngu ai gaw, yupmang jawm mang nga ai lam san san, shing n-rai n-gup ga san san hte sha naw jawm bawlaw nga ai lam san san, madang hta sha naw rai nga ga ai.

Jiwoi jiwa ni a prat kaw nna - shat di langai hta sha jawm shadu sha, hkahpawk langai kaw na hka hpe sha jawm lu la rai nna - Wunpawng annau ni jawm nga pra sa wa ai anhte a amyusha lamu ga ndai hpe, tatut madu da lu ai amyusha ni byin tai wa lu na matu, nang ngai anhte langai hkrai a n-gun atsam arang, ja gumhpraw arang hte machye machyang arang ni law law naw ra nga ga ai. Amyusha mungdan lam a matu, hpu nau wa nang arang kade bang da sai lam rai kun? Marai langai lahkawng, shing n-rai uhpung uhpawng langai lahkawng, a n-gun atsam san san hte sha gaw, ya yang na masa lam ni zawn, bandung du lu na matu yak la nga ai lam rai tim, anhte amyusha ni yawng a shawa n-gun hte mahtang gawgap sa wa ai lam rai yang chyawm gaw, teng man ai amyusha mungdan, ngu ai bandung de, teng sha du dep shang wa lu na lam rai nga ai.

Tatut sak jaw ap nawng gawgap sa wa ai lam gaw, law tim n-law tim, kaji tim kaba tim, n-gup ga san san hte sha naw jawm gawgap, tsun jahta hta rai nga ai amyusha lam yan hta, grau nna masan sa ai, tang du ai, amyusha mungdan lam yan byin tai wa lu na lam rai nga ai rai.-- Kachin Today

29 March 2010

William Henry Roberts (1847-1919)


Missionary, born October 25, 1847, in Botetourt Springs, Virginia. Roberts attended Roanoke (Va.) and Richmond colleges, and graduated from the Theological Seminary in Chicago. He served with the Confederate Army during the Civil War. He was a missionary under the American Baptist Missionary Union in Bhamo, Burma, from 1879 until 1913, serving among the Kachins. He wrote Pioneering among the Kachins (Boston, 1911). He retired in 1917. Died December 24, 1919.-- The United States in Asia: a historical dictionary

27 March 2010

Myen mung gaw October, shing n-rai, November shata hta ra lata poi galaw na


Myen mungdan asuya gaw, mungdan a ra lata poi hpe October jahtum na bat, shing n-rai November praw na bat, hta galaw sa wa na hku hkyen lajang nga ai lam, lahta tsang salang langai AFP hpe tsun ai lam hta lakap nna chye lu ai.

Dai ra lata poi hta shang shingjawng lawm na salang (candidate) ni hpe mung, tinang a mungmasa hpung ni hpe tara shang masat jahpan bang ngut ai hpang, shata (6) daram gaw ‘campaign’ galaw hkawm na matu aten lu na re ai lam hpe mung chye lu ai.

Hpyen asuya hku nna gaw, ra lata poi galaw na n-htoi hpe tara shang n-dau shana ai lam rai n-galaw shi ai rai tim, ndai ra lata poi hta, Daw Aung San Suu Kyi hte hpawn, mungmasa lam hte seng nna htawng hkrat yu sai kaga myitsu salang ni kadai mung, shang shingjawng lawm n-mai na matu, ndai shata praw daw hta ndau shabra dat ai ra lata poi ritkawp (election laws) ni hta a-dan sha mu lu nga ai.

National League for Democracy (NLD) hku nna gaw “ra lata poi ndai hta shang shingjawng lawm na/n-lawm na” ngu ai lam hpe dawdan masat ai lam n-galaw shi nga ai rai tim, lama wa na, shang shingjawng lawm na matu dawdan wa ai rai yang pyi gaw, numbat langai hku nna NLD galaw ra na lam gaw, Daw Aung San Suu Kyi hpe shawng uhpung kaw nna shapraw kau ra na lam rai nga ai lam hpe mung, uhpung uhpawng nnan masat jahpan bang ritkawp (new party registration laws) ni hta tsun da nga ai rai.--The Straits Times

13 March 2010

Mungkan hta sut su dik htum ai masha marai (10)


Forbes Magazine hpe lakap nna tsun ga nga yang, mungkan ntsa hta sut su dik htum ai sutdu marai shi (10 richest people in the world) gaw, lawu de na hte maren rai nga ai.

1. Carlos Slim Helu Mexico
US$53.5 billion sut su ai, asak (70) ning re ai, sahte kummi wa (tycoon) ndai gaw, dai ning na jahpan hta numbat (1) sut su dik htum ai wa rai nga ai. Shi gaw Latin America hta kaba dik htum ai “mobile phone company” hpe madu da ai wa mung rai nga ai zawn, lai wa sai shaning na jahpan hta numbat (3) shara hpe madu da ai wa mung rai nga ai.

2. Bill Gates United States
US$53 billion sut su ai, asak (54) ning re ai, “software” ninghkring mung rai, masha hpe tsaw ra matsan dum chye ai wa (philanthropist) mung rai, re ai Bill Gates gaw, Carlos Slim a jan jan rai nna sut su rawt jat wa ai lam a majaw, dai ning na jahpan hta numbat (2) shara de du mat ai lam rai nga ai. Nampan htu tsi (vaccine) hte seng nna sawk sagawn ai lam, matsan mayan re ai mungdan ni hta nga ai shinggyim nau na ni tsi ndai hpe jai lang akyu jashawn la lu hkra sa ya ya re ai lam, ni hta ahkyak madung arang bang nna shamu shamawt nga ai lam hpe, “Bill & Melinda Gates Foundation” hpe lakap nna chye lu ai.

3. Warren Buffett United States
US$47 billion sut su ai, asak (79) ning re ai, American mungdan masha sutdu ndai gaw, dai ni na mungkan hta numbat (3) ngu na sut su dik htum ai wa rai nga ai.

4. Mukesh Ambani India
US$29 billion sut su ai, asak (52) ning re ai, Kala mung na sutdu ndai gaw, dai ning na jahpan hta numbat (4) ngu na sut su dik htum ai wa rai nga ai.

5. Lakshmi Mittal India
US$28.7 billion sut su ai, asak (59) ning re ai, Kala mung na hpri gang (steel) lauban wa gaw, ya yang e mungkan hta numbat (5) ngu na sut su dik ai wa rai nga ai.

6. Larry Ellison United States
US$28 billion sut su ai, asak (65) ning re ai, American mungdan masha sutdu ndai gaw, ya yang e mungkan hta numbat (6) sut su dik htum ai wa rai nga ai.

7. Bernard Arnault France
US$27.5 billion sut su ai, asak (61) ning re ai, French sutdu ndai gaw, mungkan hta numbat (7) ngu na sut su dik ai wa rai nga ai. Shi gaw mungkan bu hkawm lam (tour) magam bungli dap, shingjawng sumpan li (yatch) shachyaw dap, pyaw hpa hkali (luxary boat) galaw shapraw dap, ni hpe mung madu da ai wa rai nga ai.

8. Eike Batista Brazil
US$27 billion sut su ai, asak (53) ning re ai, College jawng pyi n-lu shangut la lu ai rai tim ‘mungkan hta sut su dik htum ai wa byin tai wa lu hkra’ ngu ai myit jasat hte shakut shaja sa wa ai sutdu ndai gaw, ya yang e mungkan hta numbat (8) ngu na sut su dik htum ai wa rai nga sai. Lai wa sai shaning na jahpan hta numbat (53) shara kaw rai nga ai kaw nna, dai ning na jahpan hta numbat (8) shara de du lung wa ai lam hpe yu yang, ram ram a lahta de lawan ai hku rawt jat wa nga ai lam hpe mung, mu chye lu nga ga ai.

9. Amancio Ortega Spain
US$25 billion sut su ai, asak (74) ning re ai Spain sutdu ndai gaw, ya yang e mungkan hta numbat (9) ngu na sut su dik ai wa rai nga ai.

10. Karl Albrecht Germany
US$23.5 billion sut su ai, asak (90) ning re ai, gat seng kaba (supermarket) madu, German sutdu ndai gaw, ya yang e mungkan hta numbat (10) ngu na sut su dik ai wa rai nga ai.--Forbes

21 February 2010

Malaysia mungdan Kuala Lumpur mare kaw "Taxi" jawn na rai yang sadi ra na lam ni

1. TAXI kata de rai n-shang shi yang, shawng nnan mawdaw numbat (number plate) hpe galoi mung yu matsing da u.

2. TAXI shagu hta ka mara tawn da ra ai TAXI gawt ai wa a mying, mawdaw numbat, hkringdat (Driver’s ID) ni hpe galoi mung shawng yu matsing la da u.

3. Kaning re ai masa lam ni hta mi rai rai, TAXI gawt ai wa hku nna kaga hkrun lam hkawm masha (passenger) langai mi hpe bai nmai kahtap htaw la shangun ai. Lama wa TAXI gawt ai masha ni dai zawn galaw wa ai rai yang, hkrat ang ai hte hpe jaw kau nna yu mat na hku di u.

4. Mai byin ai rai yang, tinang shingtai hkrai TAXI jahkring jawn ai lam hpe koi yen u.

5. Bungli aten (office hours) a hpang hkan e rai yang, grau nna sadi maja let hkawm sa u.


TATUT MABYIN
04 January 2010 shana de 6:45 pm grup-yin hta num kasha langai mi ‘Wangsa Maju LRT Station’ kaw nna shi nga ai nta de wa na matu TAXI jahkring jawn ai.

Dai lam matu kaw sha naw du yang, wa lam bung na zawn re ai La langai mi hpe TAXI gawt ai wa bai kahtap nna htaw la ai. Masa lam ni hpe yu yang, ung ang na zawn re ai lam ni nre ai majaw, hkrit tsang hpa, ru tsang hpa, kaba langai mi shi kaw du hkrum hkra wa na re lam hpe n-tsen tawn ai lam mung tsep kawp nnga nga malu ai.

Shi nga ai lawk de magaw shang wa ra na lamgaw langai mi kaw magaw shang wa na matu TAXI gawt ai wa hpe tsun ai shaloi, dai TAXI gawt ai wa gaw lam shut masu su nna kaga maga mi de magaw shang mat wa nga yang, dai kahtap htaw la hkrum ai La wa gaw “shi a nga shara makau de nan du wa nga sai re majaw, shi hpe mahtang she shawng wa sa kau sanit” nga nna tsun ai. Ndai lam hpe TAXI gawt ai wa mung grai si mani ai hku nna dai num kasha kaw ahkang hpyi ai lam hpe dai num kasha mung ‘OK’ ngu dat ai. Dai num kasha shi nan mung mai kaja ai magam bungli langai mi hpe galaw dat sai hku nna sha sawn la nga ai.

Wut shakum tsaw kaba ni hte kum shinggrup da ai ‘TV3 Academy’ makau na masha nga lawk (housing area) ni htum ai shara de du ai hte rau dai ‘passenger’ La wa gaw mawdaw chyinghka ni yawng hpe ‘locked’ galaw kau nna shingdu de mung kalang ta hkrawt rai gayin wa nna dai num kasha a du kaw n-hkyi (knife) hte madi da ai. Dai num kasha hpe baw gum da shangun nna gumhpraw $200 hte hpawn shi a hkum hta kap ai Ja rai ni yawng hpe mung raw la kau ya ai. Dai hte hte sha myit n-dik shi ai majaw, kahtap nna jahkrit shama di n-htawm ‘May Bank (Jalan Setapak)’ de woi mat wa nna, ‘Bank Account’ hta rawng ai gumhpraw ni yawng hpe mung shaw la kau ya ai. Ndai mabyin byin ai aten gaw shana de 7:30 pm grup-yin hta rai nga ai.

Rawng marawng gumhpraw ni hpe shaw la kau ngut ai hpang, dai num kasha a ‘ATM Card’ hpe TAXI gawt ai wa bai n-htang jaw ai. Dai hpang ‘Tasik Titiwangsa’ a shingdu maga de mawdaw hpe gawt dumbri mat wa nna, “kaga TAXI hpe mahtang la jawn la nna nta wa na hku di u” nga tsun nna gumhpraw $10 jaw let dai num kasha hpe mung dai kaw jahkrat kau da ma ai.

Lai wa lai sa masha ni hpe bai karum hpyi na matu dai num kasha mung tsam mari tsam mara rai shakut hkawm pru wa yang she mawdaw lam kaba (main road) de bai du wa lu ai lam rai nga ai zawn, ndai mabyin a majaw dai num kasha mung grai kajawng htap lap, kahpra, nga ai lam mung rai nga ai. Dai hpang Pyada Dap (Police Station) de sa nna ‘report’ galaw ai shaloi she dai num kasha mung, shi gaw dai shani a matu No (3) ngu na ndai zawn re ai lam ni hpe hkrum katut lai wa ai masha rai nga ai lam hpe chye la lu ai lam rai nga ai.

Ndai zawn re ai mabyin ni gaw, dai ni na anhte langai hkrai hta mung, anhte a hpunau ni, manaw manang ni hta mung, n-myit mada da ai sha byin hkrum hkra wa chye ai lam rai nga ai. Dai re ai majaw, anhte hte ni nawn ai hpunau ni yawng hpang de mung ndai shiga hpe shachyam shabra sa wa ga ngu mayu nngai rai.

20 January 2010

“Avatar” sumla hkrung yu ai majaw masha langai si


Sai lung ana lu ai Taiwan la langai mi gaw, ya yang e grai mying gumhkawng nga ai “Avatar” sumla hkrung sa yu ai a marang e, nau myit kahpra lai mat ai majaw, bawnu sai lam di ana (stroke) byin nna si mat ai lam, shi hpe gawn lajang ai sarawun hpe lakap nna chye lu ai.

Kuo mying ai la dai gaw, ndai shata praw daw hta Taiwan a dingdung maga na Hsinchu mare kaw dai “Avatar” sumla hkrung hpe yu nga ninglen e sha, nga n-pyaw wa ai lam a majaw tsi rung de woi sa mat wa ai. Nan Men General Hospital du ai shaloi Kuo gaw, sai lung ana (hypertension) a majaw, malap taw nga ai rai nna, jep sagawn yu ai shaloi shi a bawnu hta sai htaw ai lam (brain haemorrhage) byin nga ai lam hpe mu lu ai. ‘Ana a kumla hpe yu yang, byin mai ai lam gaw dai sumla hkrung hpe yu ai lam a majaw nau myit kahpra lai mat nna byin ai lam re’ nga nna ahkyak ahkya machyi masha gawn lajang gawk (emergency room) na lithkam sarawun Peng Chin-chih AFP hpe tsun ai.

Kuo gaw dai bawnu hta sai htaw ai lam a majaw, nhtoi (11) ya na ai hpang si mat ai. Ndai lam gaw, Director James Cameron woi hkrang shapraw ai “Avatar” mying ai hpungtang sumroi (science-fiction) sumla hkrung hpe yu ai lam hte lakap nna nambat langai ngu na si hkrung si htan lam re, nga nna The China Times shilaika hta tsun da nga ai.

Sumla hkrung hte seng ai ‘Blog’ ni law law hta mung, ndai “Avatar” zawn re ai 3D sumla hkrung ni hpe yu ai lam a majaw, baw machyi ana (headache), baw sin ana (dizziness), kraw galau ana (nausea) hte myi map map ai ana (blurry eyesight) ni byin hkrum hkra ai lam lajin laroi ga (complaint) ni law law hpe mung mu lu nga ga ai rai.--The Straits Times

14 January 2010

Ladu shalai TV yu ai lam gaw masha hpe asak kadun shagun nga ai

Shadawn sharam nnga ai sha Television (TV) hpe ladu shalai yu ai lam gaw, shinggyim masha hpe asak kadun shangun chye nga ai lam hpe, Australia mungdan hta sawk sagawn lu nga ai. Aten masat tawn nna TV hpe shadawn sharam rai yu yu re ai masha ni hte shingdaw nna yu ga nga yang, shani shagu lani mi hta aten hkying hkum (4) hta jan ai hku TV yu nna aten jahtum ai masha ni hta, jau jau asak sumdoi chye ai baw lam ni amyu myu byin chye nga ai.

Ndai zawn, TV pat (screen) kaji hpe aten galu galang yu ai lam gaw, anhte shinggyim masha ni a salum (heart) a matu mung n-kaja ai lam rai nga ai, nga nna “The Journal of the American Heart Association” hta dip shabra ai sawk sagawn laika hta mu lu nga ai.

Gabaw amyu myu a majaw jau jau si hkrung si htan byin hkrum hkra chye ai lam ni gaw - TV hpe lani mi aten hkying hkum (2) n-hpring ai hku yu yu re ai masha ni hte shingdaw yu ga nga yang - TV hpe lani mi hkying hkum (4) a lahta de yu yu re ai masha ni hta, tsalam shadang (46) grau law nga ai lam hpe, sawk sagawn ninghkring David Dunstan hpe lakap nna chye lu ai. Salum sai lam gyip ana (cardiovascular disease) byin na matu tsalam shadang (80) jat ya nga ai lam hpe mung, dai ninghkring wa matut tsun lai wa sai rai.--AFP

06 January 2010

FIFA WORLD CUP labau kadun


Tara salang mung rai, hpaga la mung rai, re ai hta sha n-ga, lagawdin ginsup ai lam hpe mung grai sharawng shara re ai Jules Rimet (1873-1956) mying ai French la langai mi a marang e FIFA WORLD CUP ngu ai ginsup shingjawng poi kaba byin pru wa ai lam rai nga ai. Shi gaw 1924 ning hta Paris kaw galaw lai wa ai Olympic mungkan ginsup poi (Olympic Games) aten na FIFA mungbawng hpung a malawm langai mi mung rai nga ai. Dai Olympic gimsup poi hta Uruguay mungdan a lagawdin ginsup shingjawng poi awng pandang lu ai lam hpe yu mada nga let sha, mungkan mungdan ni yawng hte seng ai, lagawdin san san shingjawng ai baw ginsup poi kaba langai mi hpe gyin shalat la na matu, myit manaw (idea) lu wa ai lam rai nga ai.

Ndai zawn shi a WORLD CUP ngu ai lagawdin san san shingjawng ai baw ginsup poi myit manaw tang madun dan ai lam hpe, 1928 ning hta Amsterdam mare kaba e FIFA malawm ni jawm hkap la lai wa ai lam rai nna, de a hpang e Spain mungdan Bercelona mare kaba e bai galaw ai laksan FIFA rapdaw zuphpawng a marang e, shawng ningnan lang na WORLD CUP hpe Uruguay mungdan hku nna madu tai let galaw sa wa na matu, jawm myit hkrum dawdan lai wa sai. De a majaw, 1930 ning hta Uruguay mungdan gaw shi a mungdan shanglawt lu ai 100 ning hpring Jaw poi hte dai shawng ningnan lang na WORLD CUP ginsup shingjawng poi kaba hpe galaw masat lai wa sai lam hpe mu lu ai.

(Jules Rimet gaw French Lagawdin Munghpawm Hpung a Tingnyang Up magam lit hpe 1919-1946 laman hta gun hpai lai wa sai wa rai nga ai zawn, “the Federation Internationale de Football Association (FIFA)” ngu ai Mungdan ga daga Munghpawm Lagawdin Hpung a Tingnyang Up magam lit hpe mung 1921-1954 laman hta lit la gun hpai lai wa sai wa rai nga ai.)

FIFA WORLD CUP awng padang lu lai wa sai mungdan ni

1930 – Uruguay: Uruguay
Uruguay Vs Argentina (4-2)

1934 – Italy: Italy
Italy Vs Czechoslovakia (2-1)

1938 – France: Italy
Italy Vs Hungary (4-2)

1950 – Brazil: Uruguay
Brazil Vs Uruguay (1-2)

1954 – Switzerland: West Germany
West Germany Vs Hungary (3-2)

1958 – Sweden: Brazil
Brazil Vs Sweden (5-2)

1962 – Chile: Brazil
Brazil Vs Czechoslovakia (3-2)

1966 – England: England
England Vs West Germany (4-2)

1970 – Mexico: Brazil
Brazil Vs Italy (4-1)

1974 – West Germany: West Germany
West Germany Vs Netherlands (2-1)

1978 – Argentina: Argentina
Argentina Vs Netherlands (3-1)

1982 – Spain: Italy
Italy Vs West Germany (3-1)

1986 – Mexico: Argentina
Argentina Vs West Germany (3-2)

1990 – Italy: West Germany
West Germany Vs Argentina (1-0)

1994 – USA: Brazil
Brazil Vs Italy (3-2, Penalty)

1998 – France: France
France Vs Brazil (3-0)

2002 – Japan & South Korea: Brazil
Brazil Vs Germany (2-0)

2006 – Germany: Italy
Italy Vs France (5-3, Penalty)

03 January 2010

Myen mung asuya magam gun ni hpe shata shabrai Ks.20,000 hpra jat ya na

Myen Asuya gaw 31 January 2010 kaw nna shi a mungshawa magam gun (civil servants) ni hpe shata shabrai (salary) Ks.20,000 hpra bai jat ya na hku re lam, lithkam salang langai hpe lakap nna chye lu ai. Ndai zawn, shata shabrai jat ya ai lam hpe hkam la lu na ni gaw, shata shabrai shata mi Ks.15,000 hpra lu ai ni kaw nna - shata shabrai shata mi Ks.80,000 hpra lu ai ni kaw du hkra rai na lam chye lu ai.

Ya yang e shata shabrai shata mi Ks.100,000 a lahta de lu nga ai ni a matu chyawm gaw, kaga alak mi jat na lam nnga ai lam hpe mung, na chye lu ai. Ndai hpe yu yang, shata shabrai jat ya ai lam gaw, gun rai manu ni laja lana rawt wa ai lam ni a majaw mayak mahkak lam ni law law hpe hkrum hkra nga nna a-put a-ngun nga nga ai, shata shabrai nem ai, asuya magam gun ni hpe myit shayu ya ai – myit shapyaw ya ai – lam rai nga ai hta sha n-ga, du wa na hkyen nga sai “2010 Ra Lata Poi” hpe mungshawa ni n-gun jaw, shang lawm madi shadaw, lawm na lam hpe myit mada yaw shada ai lam rai nga ai lam hpe mung, mu lu ai.

Ndai lam hte seng nna, tara shang n-dau shana ai lam ni nnga shi ai rai tim, mugun masha (employees) ni hku nna gaw chye da ngut chyalu rai nga sai lam hpe mung, na chye lu ga ai rai.--The Straits Times

01 January 2010

2010 hta Myen mungdan kata Telephone shaga manu htam lahkawng rawt na

01 January 2010 kaw nna gaw Myen mung mungdan kata Telephone shaga manu ni htam lahkawng rawt sana re lam, seng ang ai hkring mang dap (ministry) shiga lawk kaw nna shiga pru wa ai. Ndai lam ni hpe tara shang n-dau shana ai lam rai nnga shi ai rai tim, mungdan kata na Telephone shaga manu ni hpe minute mi hta Myen gumhpraw Ks.50 du hkra sharawt jahpu dat na hku re lam, sumtsan shiga matut mahkai dap (telecommunications) lithkam salang langai mi AFP hpe tsun ai lam hta lakap nna chye lu ai.

2009 ning shaning htum hkra aten na Telephone shaga manu ni gaw, Landline kaw nna shaga ai rai yang minute mi hta Ks.15 hpra rai nna, Mobile kaw nna shaga ai rai yang gaw minute mi hta Ks.25 hpra hkrat ang ai lam rai nga ai. Ya na zawn, mungdan kata Telephone shaga manu ni hpe sharawt dat ai rai tim, “Overseas Calls” manu ni gaw shawoi na manu ni hte maren naw rai nga na re lam hpe mung, dai lithkam salang wa kahtap nna tsun lai wa sai rai.--The Straits Times